Πορεία προς το ιδανικό του Ακεραιωμένου Ανθρώπου

 

Η Αισθητική μαζί με τη Γνωσιολογία και την Ηθική αποτελούν, όπως λέει ο Ε. Παπανούτσος, την Τριλογία του πνεύματος.

Η Γνωσιολογία έχει ως αντικείμενο έρευνας την αλήθεια, η Ηθική ερευνά το πρόβλημα της αρετής και η Αισθητική ασχολείται με το πρόβλημα της ομορφιάς, ειδικότερα αναφέρεται στην ικανότητα του ατόμου να κατανοεί, να ερμηνεύει, να εξηγεί και να αξιολογεί το ωραίο.

Η αισθητική καλλιέργεια του ατόμου αποτελεί απαραίτητο στοιχείο της πνευματικής ολοκλήρωσης. Με αυτή υψώνεται πάνω από τις βιοσυντηρητικές του ανάγκες και εξανθρωπίζεται.

Μαθαίνει να χαίρεται την ομορφιά, όπου τη συναντά, στη φύση ή στην τέχνη, και να θέλει να τη δημιουργεί.

Το άτομο, με την αισθητική του ανάπτυξη, υποτάσσει τα διονυσιακά στοιχεία στα απολλώνεια, δηλαδή αποβάλλει το πάθος, το όργιο, την απαισιοδοξία, την ύβρη και το χάος και δέχεται την αίσθηση, την αρμονία, τη φρόνηση και το μέτρο.

Αναντίρρητο είναι ότι το ιδανικό του ακεραιωμένου ανθρώπου, προς το οποίο ατενίζουν οι σύγχρονες ανθρωπιστικές τάσεις και, συνεπώς, οφείλει να κατατείνει κάθε εκπαιδευτική λειτουργία, θεμελιώνεται στην ισόρροπη ανάπτυξη και των τριών όψεων του ανθρώπινου πνεύματος: της γνωστικής, της ηθικής και της αισθητικής.

Η Αγωγή, για να επιτελέσει τη μορφωτική και κοινωνική της αποστολή και να συντελέσει στην ολοκλήρωση του ανθρώπου, πρέπει να βοηθήσει το άτομο να οικειοποιηθεί και να βιώσει τις αξίες της Αλήθειας, της Αρετής και της Ομορφιάς.

Αγωγή, γενικά, είναι η σκόπιμη ενέργεια των ενηλίκων προς τα αναπτυσσόμενα άτομα, για ν’ αναπτύξει τη σωματική, πνευματική, κοινωνική, ηθική και αισθητική όψη της προσωπικότητάς τους και να τα βοηθήσει να αυτοπραγματωθούν και να ενταχτούν αρμονικά στο φυσικό και ανθρώπινο περιβάλλον όπου θα ζήσουν.

Από τον παραπάνω ορισμό διαπιστώνουμε πως η Αισθητική Αγωγή αποτελεί μια όψη της γενικότερης έννοιας της Αγωγής.

Μπορούμε, λοιπόν, να ορίσουμε πως η Αισθητική Αγωγή είναι ένας τομέας της Αγωγής, που σκοπεύει στην αισθητική ανάπτυξη του ατόμου, με σκοπό να το κάμει ικανό να απολαμβάνει και να δημιουργεί το ωραίο στη φύση και στην τέχνη.

Πρέπει να διευκρινίσουμε ότι με τον όρο Αισθητική Αγωγή στο σχολείο, εννοούμε την εικαστική αγωγή, τη μουσική και τη θεατρική παιδεία.

Δηλαδή, η διδασκαλία της μουσικής, της ιχνογραφίας, της χειροτεχνίας, της δραματικής έκφρασης, της απαγγελίας, του χορού αποτελούν τις κυριότερες μορφές Αισθητικής Αγωγής στο σχολείο.

Η διδασκαλία της Αισθητικής Αγωγής στο δημοτικό σχολείο έχει ένα γενικό σκοπό και ειδικότερες επιδιώξεις.

Ως γενικός σκοπός ορίζεται η βοήθεια των μαθητών να οργανώσουν δημιουργικά και να εξωτερικεύσουν με πληρότητα τις προσωπικές τους εμπειρίες, ιδέες και συναισθήματα σε ποικίλες εκφραστικές μορφές και να αναπτύξουν, προοδευτικά, την απαραίτητη ευαισθησία απέναντι στα καλλιτεχνικά δημιουργήματα, όπως και σε κάθε εκδήλωση του ωραίου στη φύση και στη ζωή.

Ειδικότερες επιδιώξεις του μαθήματος της Αισθητικής Αγωγής στο δημοτικό σχολείο είναι οι εξής:

α) Η ενίσχυση της ευαισθησίας των παιδιών απέναντι στα πράγματα και τις μεταβολές τους και η αξιοποίηση της παρατηρητικότητάς τους.

β) Η καλλιέργεια των αισθήσεων και των αντιληπτικών τους ικανοτήτων.

γ) Η ενεργοποίηση των δημιουργικών δυνάμεων όλων των παιδιών σε κάθε ηλικία.

δ) Η εξοικείωση και η αντίστοιχη άσκηση, με τα σύμβολα, τα μέσα και τις τεχνικές, που χρησιμοποιούν οι καλλιτέχνες, ώστε να εδραιωθεί το αισθητικό τους κριτήριο.

ε) Η απόκτηση γνώσεων, δεξιοτήτων και στάσεων, που είναι αναγκαίες για την επαγγελματική ζωή και για την εκτίμηση της χειρωνακτικής εργασίας γενικότερα και

στ) Η γνωριμία με τους καλλιτεχνικούς θησαυρούς του έθνους μας, όπως και άλλων λαών, ώστε η τέχνη να γίνει σύμβολο και μέσο συναδέλφωσης των λαών.

Η πραγμάτωση του παραπάνω γενικού σκοπού και ειδικότερων επιδιώξεων έχει σημαντικές κοινωνικές, τεχνικές – επαγγελματικές και αισθητικές προεκτάσεις.

Στις σύγχρονες κοινωνίες, η αισθητική ανάπτυξη των μελών τους συμβάλλει στο πολιτιστικό τους ανέβασμα και στην αναβάθμιση της ποιότητας ζωής τους.

Αποφασιστικός, επίσης, είναι ο ρόλος της τέχνης για την παγκόσμια κατανόηση και τη συναδέλφωση των λαών. Η Τέχνη είναι η μόνη παγκόσμια γλώσσα, που μιλεί στις ψυχές όλων των ανθρώπων.

Ως προς τις τεχνικές – επαγγελματικές προεκτάσεις, επισημαίνεται ότι το ωραίο και το ωφέλιμο, παρά την αντίθετη θέση του Καντ, δεν αλληλοαποκλείονται. Πρόκειται για δύο διαφορετικές αξίες, που απαντιούνται στο ίδιο αντικείμενο, τη θεωρητική και την πρακτική.

Στις σύγχρονες βιομηχανικές κοινωνίες, ο ανταγωνισμός απαιτεί, εκτός από τη λειτουργικότητα των διάφορων βιομηχανικών προϊόντων, και την αισθητική παρουσία τους.

Η ικανοποίηση αυτής της απαίτησης προϋποθέτει την αισθητική ανάπτυξη όλων των ατόμων, που μετέχουν στη βιομηχανική παραγωγή, από τον εργάτη μέχρι το μηχανικό και το βιομήχανο.

Στον επαγγελματικό χώρο, επίσης, η επίδοση και η επιτυχία του επαγγελματία είναι συνδυασμένη και με την αισθητική παρουσία του χώρου και των υπηρεσιών, που παρέχει στους πελάτες του.

Τέλος, ως προς τις αισθητικές προεκτάσεις, διαπιστώνουμε ότι η Αισθητική Αγωγή θα βοηθήσει τα προικισμένα άτομα να ανακαλύψουν τις καλλιτεχνικές προδιαθέσεις τους, θα τα ενθαρρύνει και θα τα προωθήσει να εξελιχτούν σε αληθινούς καλλιτέχνες.

Κρίνεται απαραίτητο να τονιστεί ότι η αισθητική ανάπτυξη του παιδιού δεν είναι μόνο καθήκον και υποχρέωση του σχολείου αλλά και του κοινωνικού περιβάλλοντος. Πράγματι, η αισθητική καλλιέργεια του παιδιού συμπληρώνεται από το άμεσο κοινωνικό περιβάλλον.

Η επίδραση μπορεί να είναι παθητική ή ενεργητική.

Παθητικά επιδρά με την αισθητική διαρρύθμιση των δρόμων, την αρχιτεκτονική των σπιτιών, τα ωραία πάρκα, τις ωραίες πλατείες και γενικά με την οργάνωση της κοινωνικής ζωής με τρόπο που να οξύνεται το αισθητικό αισθητήριο όλων των κατοίκων της κοινότητας.

Τίποτα δεν αμβλύνει περισσότερο το αισθητικό αισθητήριο του παιδιού όσο ένας δρόμος διάσπαρτος με σκουπίδια, ένα απερίγραπτο πάρκο, μια ανοργάνωτη πλατεία κ.τ.λ.

Ενεργητικά μπορεί να συμβάλλει η κοινωνία στην αισθητική ανάπτυξη του παιδιού με την οργάνωση εορταστικών εκδηλώσεων μουσικής, παιδικού θεάτρου, χορού, εκθέσεων παιδικών έργων, κ.τ.λ.

Σημαντικός, επίσης, είναι ο ρόλος της τηλεόρασης, του ραδιοφώνου, του κινηματογράφου, των κάθε είδους εντύπων.

Δυστυχώς, τόσο η παθητική όσο και η ενεργητική επίδραση της κοινωνίας μας, για την αισθητική αγωγή του παιδιού, δεν είναι αναπτυγμένες όσο θα έπρεπε.

Η ακαλαισθησία και η κακογουστιά, που απλώνονται γύρω μας, μαρτυρούν την αισθητική υποανάπτυξη του Νεοέλληνα και δημιουργούν ένα αντιαισθητικό πλαίσιο ζωής μέσα στο οποίο το παιδί υποχρεώνεται να επαναλάβει τους προγόνους του.

Και η οικογένεια συμβάλλει, ειδικότερα, στην αισθητική ανάπτυξη του παιδιού, με την καθαριότητα, την εύστοχη τοποθέτηση των υπαρχόντων επίπλων και γενικά με την καλαίσθητη διαρρύθμιση του σπιτικού χώρου.

Η Πολιτεία, εκτιμώντας την τεράστια σημασία της Αισθητικής Αγωγής στη συγκρότηση της προσωπικότητας του αναπτυσσόμενου ατόμου, οφείλει να λάβει μέτρα για την αναβάθμιση του μαθήματος της Αισθητικής Αγωγής. Προς την κατεύθυνση αυτή, επιβάλλεται:

α) Επαρκής προπαρασκευή των δασκάλων και νηπιαγωγών, κατά τη διάρκεια των βασικών σπουδών τους στα Παιδαγωγικά Τμήματα, σχετικά με την Αισθητική Αγωγή.

β) Διαρκής επιμόρφωση των δ/λων και των νηπιαγωγών σε θέματα Αισθητικής Παιδείας.

γ) Γενίκευση της δ/λίας της Αισθητικής Αγωγής στα δημοτικά σχολεία από δασκάλους ή ειδικούς εκπ/κούς των καλλιτεχνικών μαθημάτων, της μουσικής και της δραματικής έκφρασης και

δ) Διάθεση μέσων και κατασκευή ειδικών αιθουσών Αισθητικής Αγωγής, πλήρως εξοπλισμένων, στα 4θέσια και άνω δημοτικά σχολεία.

Παρά την έλλειψη της απαιτούμενης υλικοτεχνικής υποδομής, οι δάσκαλοι της Εκαπιδευτικής Περιφέρειας Ζακύνθου καταβάλλουν κάθε δυνατή προσπάθεια για την όσο το δυνατό αρτιότερη διδασκαλία του μαθήματος της Αισθητικής Αγωγής και ειδικότερα της εικαστικής παιδείας.

Αψευδής μάρτυρας τούτου είναι η πραγματοποίηση εκθέσεων παιδικών έργων εικαστικής δημιουργίας, κατά τα τρία τελευταία σχολικά έτη 1988 – 89, 1989 – 90 και 1990-91.

Σ’ αυτές θαυμάστηκε η εικαστική παιδική τέχνη, που τη χαρακτηρίζει η παρθενικότητα, η πηγαία έκφραση και η καλλιτεχνική αρτιότητα.

Με τις εκθέσεις αυτές επιδιώκουμε:

– Να βοηθήσουμε τον κόσμο να κατανοήσει τη μεγάλη αξία της Εικαστικής και γενικότερα της Αισθητικής Αγωγής.

– Να συνδέσουμε το σχολείο με τον κοινωνικό περίγυρο.

– Να αξιολογηθεί και να εκτιμηθεί το εκπαιδευτικό έργο, το οποίο επιτελείται στο δημοτικό σχολείο και το νηπιαγωγείο.

– Να ικανοποιήσουμε την ψυχολογική τάση των παιδιών για ανακοίνωση, δηλαδή για παρουσίαση των δημιουργημάτων τους.

– Να πλημμυρίσουμε με χαρά και ικανοποίηση την παιδική ψυχή.

– Να τονώσουμε το αυτοσυναίσθημα και ενδυναμώσουμε την αυτοαντίληψη του παιδιού και

– Να συμβάλουμε στην αισθητική ανάπτυξη του αναπτυσσόμενου ατόμου.

Ζάκυνθος, Ιούνιος 1991

Δημοσιεύτηκε στο αριθ. 29/10-6-1991 φύλλο της εφημερίδας Ζακύνθου «Ο ΤΥΠΟΣ ΤΗΣ ΖΑΚΥΝΘΟΥ», με την ευκαιρία της πραγματοποίησης της 3^ης έκθεσης έργων Εικαστικής Αγωγής μαθητών Δημοτικών Σχολείων και Νηπιαγωγείων της Εκπ/κής Περιφέρειας Ζακύνθου, στο Πνευματικό Κέντρο του Δήμου Ζακυνθίων, 2-7 Ιουνίου 1991, στα πλαίσια των πολιτιστικών δραστηριοτήτων του Συλλόγου Δασκάλων και Νηπιαγωγών Ζακύνθου «Διονύσιος Σολωμός».