Η πολύμνηστη Αγγελική Κολυβά

(1910-1984)

Ζείδωρη, θερμουργός και αστείρευτη πηγή ασίγητης δράσης και θεόμορου αλτρουϊσμού.

Του Κωνσταντίνου Αντ. Αλιάδη*

Από το κείμενο της «Λυρικής Φιλοσοφίας» του Ντίμη Αποστολόπουλου, έρχεται σε σαφή και εναργή διατύπωση η αυτάξια πλήρωση της ζωής: «Όμως οι ζωντανοί έχουν ανάγκη από τον έπαινό μας και τη στοργή μας… Ο κότινος της νίκης είναι για τους ζωντανούς. Για τους νεκρούς αρκεί ο φωτοστέφανος της Μνημοσύνης».

Πολλές προκάλεσε και προκαλεί ασυγχώρητες παραλείψεις και αδικαιολόγητες αποσιωπήσεις η εμπλοκή της ζωής μας στη δίνη μιας χρονοβόρας και από κρίση αξιών και θεσμών δονούμενης εποχής μας.

Έχουμε, όμως, προσωπικό χρέος, και όχι μόνο φιλίας ή γνωριμίας, να συμβάλουμε, πάση δυνάμει, στην άρτια σύνταξη της απαράγραπτης ιστορίας της γενέθλιας γης μας, της Ζακύνθου.

Δεν είναι αντίθετο προς τη λογική να επισημάνουμε πως, στην προοπτική της συνέπειας, της ευαισθησίας και της ευγένειας, η εκπλήρωση του χρέους αυτού εμφανίζεται, σε προσωπικό επίπεδο, κρίσιμα καθυστερημένη.

Επαναφέρω στη μνήμη μου την ευπροσήγορη και όντως σεβάσμια μορφή –αντανάκλαση θερμουργού ψυχής– της αφ’ ημών σε πίονα κόσμο σε σκηνές των μακάρων εκδημήσασας, προ πολλών ετών, γεραράς της γενέτειράς μας προσωπικότητας Αγγελικής Κολυβά.

Η πολύμνηστη Αγγελική Κολυβά, στην οποία το παρόν κείμενο αφιερώνεται ως φωτοστέφανος της Μνημοσύνης, γεννήθηκε στο Σκουλικάδο.

Υπηρετήσασα ως αδελφή νοσοκόμα του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού, γνώρισε και ένιωσε εκ του σύνεγγυς τον ανθρώπινο πόνο, αμβλύνοντάς τον παντί σθένει, ανύμφευτη δε ούσα, αγκάλιασε ως δική της οικογένεια το κοινωνικό σύνολο, υπέρ του οποίου πολυμόχθως και πολυωφελώς διήγε.

Καίτοι εκ μικρών ορμώμενη, τέκνο απλών, ευγενικών και αξιοπρεπών γονέων, προικισμένη πλουσιοπάροχα εκ φύσεως με ανυπόκριτη ευσέβεια, θαυμαστή οξύνοια, δύναμη νου και βούληση ακατάβλητη, πεπνυμένως κρίνουσα, έζησε αριπρεπώς μες σε πολυσχιδή και ακατασίγαστη δράση και πολυειδή και ακατάβλητη ενεργητικότητα.

Πάμμαχη και χαλκέντερη, έχουσα υψηλό και κραταιό φρόνημα για το χρέος της ζωής της και πλούσιο πνευματικό εφοδιασμό, επιπροσθέτως αποφεύγουσα επιμελώς και ενσυνειδήτως την ενέδρα των άμετρων ανέσεων, κατεύθυνε την απέραντη ενεργητικότητά της προς τις αστείρευτες πηγές της αλληλεγγύης, του αλτρουισμού και της δημιουργίας, αείποτε διακριθείσα μέχρι των τελευταίων ημερών κατά τις οποίες παρέδωσε στον Κύριο το πνεύμα.

Αυτοβεβαίωση του απαρασάλευτου και ακλόνητου της συνειδητής φιλόδωρης στάσης ζωής της αξιοτίμητης Αγγελικής Κολυβά αποτελεί αναντιλέκτως η καρποφόρα, ολόψυχη και εναγώνια προσπάθειά της να πλαστουργεί κόσμους εξαίσιους.

Δημιουργεί, προς τούτο, πολύμοχθο και πολύζηλο έργο.

Ανοικοδομεί, στο χωριό που γεννήθηκε, στο Σκουλικάδο, τον ιερό ναό του Αποστόλου Ανδρέα και το Πνευματικό Κέντρο, στο οποίο ήδη στεγάζεται ο δραστήριος Πολιτιστικός Σύλλογος «Ερωτόκριτος». Ιδρύει, επίσης στο Σκουλικάδο, Λέσχη, που αποσκοπούσε στην πνευματική καλλιέργεια και ψυχαγωγία των κατοίκων της κοινότητας και πολυωφελή Αγροτική Μεταβατική Οικοκυρική Σχολή, η οποία υπήρξε παμφεγγής όαση μάθησης και επαγγελματικής κατάρτισης για εκατοντάδες νέες. Δημιουργεί στο Καστέλι των Χανίων Κρήτης γηροκομείο.

Η δραστηριότητά της είναι ανεξάντλητη. Το 1977 ζητά από τον Ελληνικό Οργανισμό Τουρισμού την ίδρυση, στην κοινότητα του Σκουλικάδου, Σχολής Βασικής Τουριστικής Εκπαίδευσης και από τον Εθνικό Οργανισμό Ελληνικής Χειροτεχνίας την ίδρυση Επαγγελματικής Σχολής Χειροτεχνίας, επίσης στο Σκουλικάδο.

Η πολύμορφη ενεργητικότητά της εκτείνεται και στον ανθρωπιστικό τομέα. Μεσολαβεί στον Ελληνικό Ερυθρό Σταυρό και αποστέλλεται ιματισμός και άλλα εφόδια, τα οποία προωθούνται σε άπορους και αναξιοπαθείς κατοίκους του νησιού.

Στο ωρίμασμα της πολύζηλης πνευματικής αγωνίας της, της πολυπάμφαης αισθαντικότητάς της και της απειροδύναμης ηθικής ευγένειάς της, με κατακτημένη αυτοπεποίθηση και με συνείδηση αποστολής, ένα φλογερό νοερό κήρυγμα για τη λατρεία της ομορφιάς, της δημιουργίας και της προσφοράς εμψυχώνει τις υψηλές νοητικές συλλήψεις της, την ανακαλυπτική διορατικότητά της και τη θαυμαστή εκτελεστική δεινότητά της, με άμεσο επακόλουθο την υλοποίηση του μεγάλου οράματός της, του σημαντικότερου έργου της, έργου με ιδιαίτερη βαρύτητα και επιρροή:

Ιδρύει το Ωδείο Υπαίθρου Ζακύνθου, το οποίο στεγάζει σε κτήριο, που ανοικοδομεί στον Άγιο Κήρυκα. Προμηθεύει το Ωδείο με τα απαιτούμενα μουσικά όργανα, το εφοδιάζει με τα απαραίτητα έπιπλα, προσλαμβάνει μουσικοδιδασκάλους. Το Ωδείο λειτουργεί επί σειρά ετών, αποτελώντας τηλαυγή φάρο πολιτισμού, πάμφορη εστία παιδείας και παμφαή κυψέλη μύησης –δωρεάν– στη μουσική και την αισθητική διαπαιδαγώγηση και μόρφωση εκατοντάδων παιδιών.

Εν συνεχεία, το έτος 1972, αγοράζει, στη θέση «Ράχες ή Μπάφη» της κοινότητας Αγίου Κήρυκα, οικόπεδο, εκτάσεως 9.500 τ.μ., όμορο με το οικόπεδο του Ωδείου Υπαίθρου, το οποίο δωρίζει το επόμενο έτος στον Οργανισμό Σχολικών Κτηρίων. Ο Οργανισμός αυτός, επί του εν λόγω οικοπέδου, ανεγείρει το διδακτήριο, στο οποίο αρχικά στεγάστηκαν οι Τεχνικές Επαγγελματικές Σχολές και ήδη στεγάζεται το Επαγγελματικό Λύκειο.

Το αρχικό κτήριο του Ωδείου Υπαίθρου, μετά παρέλευση ορισμένων ετών, κατεδαφίστηκε, λόγω στατικών προβλημάτων, και στη θέση του οικοδομήθηκε νεόδμητο. Ουδαμώς, όμως, η κατεδάφιση αυτή παρέσυρε στη λήθη και στην κατάρρευση τη φωτογόνο και φωτοβόλο νοερή παρουσία της μνημονευόμενης αναστατικά Αγγελικής Κολυβά στον συγκεκριμένο χώρο, αλλ’ αντιθέτως παραμένει προφανώς εκεί κυρίαρχη και αλώβητη, ακτινοβολούσα και λάμπουσα.

Τα έργα της ήταν μοναδικά και αν λάβουμε υπόψη μας την εποχή και τις αντίξοες συνθήκες υπό τις οποίες τα υλοποίησε, τα χαρακτηρίζουμε, άνευ επιφυλάξεως, καινοτόμα και ρηξικέλευθα, μεγαλεπήβολα και μεγαλόπνευστα.

Η βαθύψυχη και ένακμη δραστηριότητά της, υπαγορευμένη όχι από εκζήτηση, αλλά από εσώψυχες συλλήψεις και ενδόμυχες δονήσεις, αξίζει την πιο ανεπιφύλακτη έξαρση και ειλικρινή αναγνώριση.

Για την πραγμάτωση του πολυεπαίνετου συνολικού έργου της, η αείμνηστη Αγγελική Κολυβά διέθετε, ασμένως και προφρόνως, σε μια φωτοφόρο έξαρση έκπαγλης μεγαλοσύνης και επιβεβαίωση του απύθμενου βάθους της Ουσίας της, μεγάλο μέρος των αποδοχών της, προσέτι δε και χρήματα, τα οποία πολυειδώς και πολυτρόπως συγκέντρωνε, χρησιμοποιώντας διαρκώς και αδιαλείπτως παντοίους τρόπους και ποικίλες μεθόδους, με επιδέξιους χειρισμούς και πολύχρονη και βαρύμοχθη προσπάθεια και κοπιώδη και εργώδη δράση (συγκέντρωση χρημάτων κατά τη διάρκεια συνεστιάσεων, δεξιώσεων ή άλλων εκδηλώσεων, τις οποίες η ίδια οργάνωνε και πραγματοποιούσε, επίσης από προσφορές γνωστών της οικονομικών παραγόντων κτλ.).

Κατά φυσικό επακόλουθο, η έντονη, πολυσχιδής και επωφελής δράση της δικαίως αναγνωρίζεται και ως εκ τούτου επαξίως ανακηρύσσεται το έτος 1970, από το Κοινοτικό Συμβούλιο Σκουλικάδου, Ευεργέτιδα της Κοινότητας και το έτος 1977, από το Κοινοτικό Συμβούλιο Αγίου Κήρυκα, Επίτιμος Δημότισσα της Κοινότητας.

Το έτος 1970 τιμάται με την απονομή του Αργυρού παρασήμου του Ερυθρού Σταυρού.

Για την άξια τέλεση της ζωής μας και για να μη χαίνει απειλητικά το βάραθρο της αποτυχίας, αποτελεί, κατ’ αναπόδραστη αναγκαιότητα, χρέος σύμπασας της ζακυνθινής κοινωνίας και ιδίως των αρμόδιων τοπικών Αρχών, ως κατάθεση Μνήμης και Τιμής και ως ικανοποίηση του κοινού περί δικαίου αισθήματος, να είχε δοθεί το όνομα της αοιδίμου Αγγελικής Κολυβά και στο κατεδαφισθέν αρχικό κτήριο του Ωδείου Υπαίθρου και στο νεόδμητο κτήριο Πολλαπλών Χρήσεων-Ωδείο.

Εναλλακτική λύση αποτελεί επίσης η τοποθέτηση, σε κατάλληλη θέση του συγκεκριμένου χώρου, αναμνηστικής πλάκας, φέρουσας χαραγμένο κατατοπιστικό και ενημερωτικό, υμνητικό και χαριστήριο κείμενο.

Η οφειλόμενη αυτή τιμή προσφέρεται αναντιλέκτως και αναντιρρήτως ως ευώδης λιβανωτός προς μίαν ιέρεια του πολιτισμού και της φιλαλληλίας, η οποία αναδείχτηκε ακαταπόνητος σπορέας ελπιδοφόρου τόνου και υψηλών, ηθικών και ουσιωδών επιτευγμάτων, που εκδαπανούν και αποθησαυρίζουν την ανέκφραστη αξία τους στην κοινωνική προσφορά και την πνευματική-πολιτιστική δημιουργία.

Ο σύγχρονος άνθρωπος βαρύνεται με την προνομιακή τύχη να ζει σε μια εποχή πολυκίνδυνη και πολυέλπιδη, απειλημένη από την πνευματική αποψίλωση και την ηθική αποχαύνωση, αλλά και εμψυχωμένη από την πνευματική ευεξία και την ηθική ευγένεια, αξίες οι οποίες ανοίγουν εμπρός στη συνείδηση του ανθρώπου ορίζοντα ζωής απειροδιάστατο και οι οποίες, στην προθεώρηση του ολικού ηθικού προβλήματος, προβάλλουν πανοραματικά τις δυνατότητες για αξιότατη πλήρωση της ζωής μας και ηθική ακεραίωσή μας.

Οφείλουμε, συνεπώς, ως νόες γυμνασμένοι και βαθείς, κατά το λόγο του ποιητή, να αντλούμε διαρκώς, απ’ τις αξίες αυτές, το σθένος προς τα Μεγάλα, επομένως και τον προσήκοντα σεβασμό προς τους αγηράτου μακαρίας μνήμης εκλιπόντες, τους εν πλήρει καθαρά συνειδήσει πολιτευσάμενους καθ’ άπαντα τον βίο.

Κατά ταύτα, η απονομή του φωτοστέφανου της Μνημοσύνης, στην ανέγγιχτη από τη λήθη αξιομνημόνευτη Αγγελική Κολυβά, θετική είναι αναμφιβόλως προσδοκία να χειραγωγηθεί η κοινωνία σε μια στάθμη πνευματικής διαύγειας και ηθικής ανάτασης, αντάξια των μεγαλοπράγμονων βημάτων και τάσεων της εποχής.

* Κωνσταντίνος Αντ. Αλιάδης

Επίτιμος Σχολικός Σύμβουλος

Δημοτικής Εκπαίδευσης